Totalglobali Deklaradoku tem Insanli Haki: Difference between revisions

From Globasawiki
Content added Content deleted
 
(21 intermediate revisions by 2 users not shown)
Line 1: Line 1:
[[File:Eleanor Roosevelt UDHR.jpg|thumb|200px|Eleanor Roosevelt woju TDIH fe [[Englisa]].]]
[[File:Eleanor Roosevelt UDHR.jpg|thumb|200px|Eleanor Roosevelt woju TDIH fe [[Englisa]].]]
'''Totalglobali Deklaramen tem Insanli Haki''' or '''TDIH''' is intrenasyonli dokumen hu da gibe haki tas moy insan. To le bekrea fe 1948 [[Uncudo Nasyonlar]].<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Universal_Declaration_of_Human_Rights</ref>
'''Totalglobali Deklaradoku tem Insanli Haki''' ('''TDIH''') sen intrenasyonli doku hu da gibe haki tas moy insan. To le beswikara fal [[Umumi Tonatatim de Uncudo Nasyonlari]] (UTUN) fe 10 de mesi 12, 1948. Doku sen nyatudo cel na sen gida; fe folo, dexa no sen bexucyo na folo to.<ref name="sp">[https://www.infoescola.com/direito/declaracao-universal-dos-direitos-humanos/ "Declaração Universal dos Direitos Humanos"] (in Portugalsa). InfoEscola. Visita fe 24 de mesi 11, 2022.</ref>


== Lista fe mono ==
== Am doxo pia ==
* [[Uncudo Nasyonlari]]
* Lefelexi
:: Folki swikara fe benjili sungen ji fe egal ji nenawcuduble haki de moy membro de insanli famil is basi de [[huruya]], [[adilya]] ji [[xanti]] in globa,
:: Folki posjui ji posjaci fe [[insanli haki]] le resulta daybawlupul fale hu da bala cufam yoxin de insanlar, ji folki realcu de globa hu in da insan xa furaha [[huruya fe vyata]] ji fe imanu ji huruya of hawfu ji haja le begongaw denpul kom maxim gao cele de ordinari insan,
:: Folki is daymuhim, eger insan am no bemusigi, denpul kom finili seleti, na panlan anti bawlukrasi ji infrapel, ki insanli haki am begardi har lega,
:: Folki is daymuhim na frongi evolu fe dostemey gwanxi intre nasyon,
:: Folki demo de Uncudo Nasyonlar le rideklara in regulamen sesu bala imanu fe basili insanli haki, fe sungen ji layeya de insanli personya ji fe egal haki de moy femyen ji manyen, ji pia le daykarar na frongi sosyal fronkadam ji maxmo bono jiwali jotay in maxmo dayo huruya,
:: Folki Membroli Dexa le soho vada na dadal, in tonaksyon ton Uncudu Nasyonlar, frongi fe moyli ehtiram ji folo fe insanli haki ji basili huruya,
:: Folki komun aham tem hin haki ji huruya is maxim muhim cel pule realgi fe hin vada,
:: Fe folo, fe nunya,
:: Umumi Tonatatim gongaw hin Totalglobali Deklara tem Insanli Haki denpul kom komun cele fe dadal tas moy demo ji moy nasyon, celki moy person ji moy organo de sosyaltim, fe na kostante jui hin deklara, har alim ji eskolya, juhudi na frongi ehtiram hin haki ji huruya, ji har darajeli kadam, nasyonli ji intrenasyonli oto, na yakingi otosu moyli ji fatoli swikara ji folo, egal intre demo de Membroli Dexa, kom intre demo de teritori bax otosu jurisdiksyon.
* Mono 1
:: Moy insan xencu huru ji egal fe sungen ji haki. Ete hare [[rasona]] ji [[yoxin]], ji ete ingay na soho konduta fol ruho fe sodarya.
* Mono 2
:: Moy haki ji huruya hu da bedingya in hin deklara deya moy insan, wal he banpul aloyagi, kama fol [[rasa]], [[pifuli kolor]], [[jensi]], [[basa]], [[dini]], politili or alo ijen, nasyonli or sosyal asel, kam ekonomili, xenculi or alo jotay. Maxpul, nil aloyagi am befale fe basi de politili, jurisdiksyonli or intrenasyonli daraje de dexa or teritori hu den person deya da, kama to is ikawkal, bax jawgutimya, nenseli krasiane, kam bax he alo limitexey fe soberenya.
* Mono 3
:: Moyte haki jiwa, huruya ji personli anjenya.
* Mono 4
:: Nilte am bewoju in [[gulamya]] or [[servimusya]]; gulamya ji gulamli xogyo am beposizin fe moy sesu tipo.
* Mono 5
:: Nilte am suferi [[xikenje]] nor kruel, burinsanli or sungenkal doyday or seza.
* Mono 6
:: Moyte haki na beswikara denpul kom person fe oko de lega moyloka.
* Mono 7
:: Moyte is egal fe oko de lega, ji moyte haki, wal diskrimin, egal legali gardi. Moyte haki egal gardi anti he ban diskrimin hu da antigi hin deklara, ji anti he ban provoka cel denpul diskrimin.
* Mono 8
:: Moyte haki efetopul xuli fal kompeten nasyonli hukimutim kos fale hu da antigi basili haki gibedo tas te fal krasiamen or lega.
* Mono 9
:: Nilte am suferi sebakal aresto, poshurugi or exdexagi.
* Mono 10
:: Moyte haki, har pule egalya, adil ji demoli saypan fal ikawkal ji tarafkal hukimutim, cel na karar tesu haki ji wajibu, ji he ban krimenli iteham anti te.
* Mono 11
:# Moyte itehamdo kos sezable krimen haki na bejadin yozaykal finfe na bejenmin yozaypul fol lega in demoli saypan, hu in da te le taslum moy garanti hajado cel sesu bawey.
:# Nilte am bejadin yozaypul fe he ban sezable krimen kos fale or nenfale hu da le no bawhamgi sezable krimen, fol nasyonli or intrenasyonli lega, denwatu hu to le beokurgi. Maxmo bala seza am pia no begibe kom dento hu da le is aplikable denwatu hu sezable krimen le beokurgi.
* Mono 12
:: Nilte am suferi sebakal intreata fe sesu privatoya, famil, ogar or posta, nor atake anti sesu xaref or reputa. Moyte haki legali gardi anti denpul intreata or atake.
* Mono 13
:# Moyte haki na huru harkacu ji ogar fe inya de byen de moy dexa.
:# Moyte haki na exidi he ban dexa, fe inklusi fe suli to, ji na ruata cel sesu dexa.
* Mono 14
:# Moyte haki na peti ji na taslum in alo dexa binan of bohay.
:# Hin haki no celvokable fe kaso fe hukimuli bohay hu da real asel of nenpolitili krimen or of fale antipul fe cele ji principi de Uncudo Nasyonlar.
* Mono 15
:# Moyte haki [[nasyonya]].
:# Tas nilte ren am sebakal awcudu tesu nasyonya nor noya haki na alogi tesu nasyonya.
* Mono 16
:# Femixu ji manixu, wal he ban limitexey kos rasa, nasyonya or dini, haki na [[gamiya|gamicu]] ji xoru famil. Ete hare egal haki fe gamicu, dur gamiya ji fe posgamicu.
:# Gamicu am okur sol fol huru ji pule dongi de nyatune gamili duayen.
:# Famil is naturali ji basili grupoli unxey de [[sosyaltim]], ji te haki na taslum gardi fal sosyaltim ji dexa.
* Mono 17
:# Moyte haki na suya [[malaki]], iji solo ji fe asosya ton alote.
:# Tas nilte ren am sebakal awcudu tesu malaki.
* Mono 18
:: Moyte haki huruya fe fikir, yoxin ji dini; hin haki inklusi huruya na alogi sesu dini or imanu, ji huruya na solo or in komuntim ton alote, ji demoli or privato, vyata sesu dini or imanu har alim, pratika, ibada ji jaxne.
* Mono 19
:: Moyte haki huruya fe ijen ji vyata; hin haki inklusi huruya na hare ijen wal intreata fal alote, ji na peti, taslum ji haregi informe ji idey daw he ban medya ji wal muhimya tem dexali byen.
* Mono 20
:# Moyte haki huruya fe xantipul tonata ji asosya.
:# Nilte am bemusigi na deya asosyatim.
* Mono 21
:# Moyte haki na rol in [[krasia]] sesu dexa, oro jinji or har hurumo seletido wakilyen.
:# Moyte haki egal celidi fe demoli servi in sesu dexa.
:# Wole de demo am is basi de awtorita de krasiatim; hin wole am bevyata har watumonli ji real tupyoli seleti hu da am okur har moyli ji egal tupyoli haki, ji har sirili tupyo or egaljacipul proceso fe huru tupyo.
* Mono 22
:: Moyte, kom membro de sosyaltim, haki sosyal anjenya ji, har nasyonli juhudi ji intrenasyonli tonaksyon ji fe dongi ton organisa ji resurso de moy nasyon, moyte haki pia realgi fe den ekonomili, sosyal ji kulturali haki beharemus cel tesu sungen ji cel huru evolu fe tesu personya.
* Mono 23
:# Moyte haki ergo, huru seleti fe sesu ergoxey, adil ji propul ergoli halu ji pia gardi anti walergo.
:# Moyte, wal he ban diskrimin, haki egal paya por egal ergo.
:# Moyte hu da ergo haki adil ji propul bocan hu da am yakingi, tas seli te ji tesu famil, sonzay laye fe insanli sungen, ji bucundo, fol haja, fal alo resurso fe sosyal gardi.
:# Moyte haki na organisa ji na membrocu in [[ergoli asosyatim]] cel na gardi sesu muhimxey.
* Mono 24
:: Moyte haki rahatu ji [[huru watu]], fe inklusi fe rasonapul limitexey fe ergoli satu ji watumonli jaxneli dina ton paya.
* Mono 25
:# Moyte haki jiwali jotay kufi cel sehaya ji bonjotay de seli te ji de tesu famil, fe inklusi fe yengyan, lebas, ogardom, medicili jawgu ji hajado sosyal servi. Moyte haki pia anjenya fe okur fe walergo, bimarya, walabil, gwafuya, lawoya or alo sonxi fe jiwali resurso kos halu ex sesu kowa.
:# Matreya ji niniya hakigi espesyal jawgu ji sahay. Moy nini, kama ete xencu in kam ex gamiya, am taslum sama sosyal gardi.
* Mono 26
:# Moyte haki [[eskolya]]. Eskolya am is kimakal, minimum fe genoli ji basili fase. Genoli eskolya am is okurmus. Teknikali ji profesyonli eskolya am is umumimo hareble, ji maxmo gao eskolya am is egalmo hareble tas moyte fol layeya.
:# Eskolya am cele na pule evolu insanli personya ji na balagi ehtiram fe insanli haki ji basili huruya. To am xunjangi aham, tahamul ji dosteya intre moy nasyon, rasali ji dinili grupo, ji am frongi aksyon fal Uncudo Nasyonlar pro hifazi xanti.
:# Atre haki fe unyum turno na seleti tipo fe eskolya hu da am begibe tas tesu bete.
* Mono 27
:# Moyte haki na huru rol in kulturali jiwa de komuntim, na furaha [[arte]] ji na rol in syensili frongi ji tosu fayda.
:# Moyte haki garde fe doduli ji materyal muhimxey hu da resulta of he ban syensili, literaturli or arteli produsi hu te le krea da.
* Mono 28
:: Moyte haki sosyal ji intrenasyonli ordenu hu in da haki ji huruya dingyado in hin deklara abil na pule berealgi.
* Mono 29
:# Moyte hare musi tas komuntim, hu sol in da te abil na huru ji pule evolu fe sesu personya.
:# Fe aplika fe sesu haki ji huruya, moyte am bebaxplasi sol fe den limitexey hu da legali beestabli sol har cele na yakingi ingaypul swikara ji ehtiram fe haki ji huruya de alote ji na trutigi adil xucyo fe dodu, demoli ordenu ji umumi bonjiwa in demokrasili sosyaltim.
:# Hin plu haki ji huruya fe nil kaso aplikable antipul fe cele ji principi de Uncudo Nasyonlar.
* Mono 30
:: Nilto in hin deklara am betafasir denpul kom implika ki he ban nasyon, grupo or person hare he ban haki na rol fe he ban aksyonya or na okurgi he ban fale hu da cele na destrui he banto of haki ji huruya dingyado in hinto.


== Ofatalar ==
== Mambalari ==
<references />
<references />


== Exli bindetul ==
== Exli linkutul ==
* [https://doxo.globasa.net/eng/historic-documents/universal-declaration-of-human-rights TDIH fe Globasa]
* [https://doxo.globasa.net/eng/historic-documents/universal-declaration-of-human-rights TDIH fe Globasa]


[[Category:Uncudo Nasyonlar]]
[[Category:Uncudo Nasyonlari]]

Latest revision as of 18:07, 21 September 2023

Eleanor Roosevelt woju TDIH fe Englisa.

Totalglobali Deklaradoku tem Insanli Haki (TDIH) sen intrenasyonli doku hu da gibe haki tas moy insan. To le beswikara fal Umumi Tonatatim de Uncudo Nasyonlari (UTUN) fe 10 de mesi 12, 1948. Doku sen nyatudo cel na sen gida; fe folo, dexa no sen bexucyo na folo to.[1]

Am doxo pia

Mambalari

  1. ↑ "Declaração Universal dos Direitos Humanos" (in Portugalsa). InfoEscola. Visita fe 24 de mesi 11, 2022.

Exli linkutul

Retrieved from "https://wiki.globasa.net/wiki/Totalglobali_Deklaradoku_tem_Insanli_Haki?oldid=2661"