|
'''Arte''' sen kreafil aksyon hu da vyata imajefil or teknikali [[mahara]]. Arte sen doyan espetrum fe insanli aksyon cel na krea okoxey, na xow tema, ji na vyata fikir de kreayen.
Bankwanti arte sen pratikalimo yongupul; fe misal, eskulturdo nendulinentuli [[pyale]].
Kreayen fe arte sen arteyen. Hinete onxala na efeto ganjon de kingemyen. Bannumer insan fikir ki arte sen trankwilogine, joxune, or informene. Banete fikir ki insan sen peldo cel na krea arte kos sesu inli [[kreafilya]].
"Artedom" inkludi multi tipo, kom rasamu, pentu, eskultureeskultur, fotografiyafotografi, xowartexow-arte, danse, musika, poemaya, eskriyaeskri, ji teatro.
== Mena de "arte" ==
Banete loga ki arte sen produti or xey hu da befale har nyatu cel na estimuliestimula ganci de insan, pia siko ji ruho de insan. Artexey pimpan behukimu fol denkwanti huku to efeto insan kekwanti, dennumerku insankenumer huinsan abil na gwanxi se tas to, ji denkwantiku hu teete jacigi to kekwanti.
Unyum ji maxmo umumi mena de artoarte sen "ordenu". Fol hin mena, arte bekrea denwatu hu ren ordenu plu xey ewrekado in globa cel neo or alo diseno or figura; or denwatu hu ren ordenu kolor cel soho nerya in pentu cel na krea imaje or sol na krea meli or interesne diseno.
Arte ibleabil na vyata ganjon. Arteyen ible ganjon ban ganjon, ji te vole na vyata to yon na krea banto menapul fol se. Maxori arte hu bekrea fol hin kaso bekrea tas seli arteyen fe tayti fe juitim. Fe hataya, eger pia juitim sen abil na gwanxi se taston ganjon, den artexey xa ible xa sen demolimo suksespul.
== Histori fe arte ==
Hay eskultur, gufali pentuxey, ji petrali arte of suprali [[petrawatumonpetra-watumon|petrali daywatumon]].
Moy day daylama minxitim, kom [[Daylama MasriLamamasri]], [[Daylama BaratiLamabarati|Barati]], [[Daylama CungwoLamacungwo|Cungwo]], [[Daylama EliniLamaelini|Elini]], [[Daylama RomaLamaroma|Roma]], ji [[Parsi]] le hare multi artexey ji arteestiloarte-estilo. Dur [[Midi Daywatumon]], maxori arte in [[Ewropa]] onexa insan of [[Bibli]] in pentuxey, kolorkancalikolor-kancali janela, ''mosaika''li mosaiko-taylali dixan ji divar.
Islami arte inkludi geometrili motif, Islami [[melieskri]], ji [[arkitektur]]. In [[Barati]] ji ''[[Beti]]'', pentudo eskulturxey, danse, ji dinili pentuxey le befale. In Cungwo, arte le inkludi kata fe ''[[yaximyexim]]'', bronze, ceramika, poemaya, melieksri, musika, pentu, drama, ji fiksyon. Hay multi Cungwoli arteestiloarte-estilo, hu da pimpan benamename fol daywatumon fe krasine famil.
In Ewropa, xafe Midi Daywatumon, le hay "Rixencu". Insan le riewreka syensi, ji arteyen harizin na pentu tedente hu da no sen dinili cuyoyen. Insan kom [[Michelangelo]] ji [[Leonardo da Vinci]] le haji pentu dinili imaje, mas ete harizin na pentu pia mitoli imaje. Hin arteyen pia fatmin ''perspetivaprespetiva'', hu in da xey fe teliya okocu maxmo lil in imaje. Hinto le sen neo koski dur Midi Daywatumon insan gerle pentudupentu moy figura fe nerya ji sol sohokoberi oto. Hin arteyen pimpan yongu nudiya in sesu arte.
Dur dyer 19yum cennyan, arteyen in Ewropa, fol [[Modernoya]], le kreikrea multi neo pentuestilopentu-estilo kom [[Klasikoismo]], [[Romanismo]], [[Realismo]], ji [[Inpresyonismo]]. Histori fe arte of desduayum12yum cennyan inkludi [[Vyataismo]], ''[[Fovismo]]'', [[Kuboismo]], ''[[Dadaismo]]'', [[Suprarealismo]], ji [[Minimumismo]].
== Rol de arte ==
In bannumer sosyaltim, insan fikir ki arte deya insan hu da le krea to. Ete fikir ki arteyen ingi sesu "talento" ji industri tascel in arte. Fol hin oko, arte sen milki de arteyen, gardido fal kopihakikopi-haki.
In alo sosyaltim, insan fikir ki arte deya nilte. Ete fikir ki sosyaltim plasi sesu sosyal kapital cel in arteyen ji tesu artelari. Fol hin oko, sosyaltisosyaltim sen lari hu da le krea arte yon arteyen.
=== Funsyon de arte ===
2) Meliyali funsyon
: ArtexeycanArtexey abil na hoxgi insan yon na sen meli.
3) Lefeokoli funsyon
: Bannumer arteyen rasamu denpul hu teete oko xaya; bannumer te sen sahi, maxori te no sen...
4) Amusali funsyon
4) Amulsali function
: Arte fikirgi imi tem to, no tem realya; imi cudu rahatu.
5) VaciliJacili funsyon
: Arteyen le jacigi keto? Te suki/possuki ke cele in aksyon de insan? Hinto pimpan beoko in artexey.
6) Alimli funsyon
: Arteyen le vole na dadal ke mesaje, tatiminitatmini, or politili alogi?
|
