Totalglobali Deklaradoku tem Insanli Haki

Eleanor Roosevelt woju TDIH fe Englisa.

Totalglobali Deklaramen tem Insanli Haki or TDIH is intrenasyonli dokumen kuto le bekrea fe 1948 Uncudo Nasyonlar kuto gibe haki tas moy insan.

Lista fe mono

• Lefeleksi

Fe kolyo ki swikara benjili sungen ji pia egal ji nenawcudubel haki de moy membro de insanli famil is basi de huruya, adilya ji xanti in globa,

Fe kolyo ki posjui ji posjaci insanli haki le resulta daybawlupul fale, kuto bala cufam yoxin de insanlar, ji fe kolyo ki realcu de globa in kuto insan xa furaha huruya fe vyata ji fe imanu ji huruya of hawfu ji haja le begongaw kupul maxim gao cele de ordinari insan,

Fe kolyo ki daymuhim, eger insan am no bemusigi, kupul finili seleti, na panlan anti bawlukrasi ji infrapel, ki insanli haki am begarde har lega,

Fe kolyo ki daymuhim na frongi evolu dostemey gwanxi intre nasyon,

Fe kolyo ki demo de Uncudo Nasyon le rideklara in regulamen sesu bala imanu fe basili insanli haki, fe sungen ji layeya de insanli personya ji fe egal haki de moy femyen ji manyen, ji pia le daykarar na frongi sosyal fronkadam ji maxmo bono jiwali jotay in maxmo dayo huruya,

Fe kolyo ki Membroli Dexa le sogo vada na dadal, in tonaksyon ton Uncudu Nasyon, frongi iji moyli ehtiram ji folo insanli haki ji basili huruya,

Fe kolyo ki komun aham tem hin haki ji huruya maxim muhim cel pule realgi hin vada,

Fe folo, fe nunya,

Umumi Tonatatim gongaw hin Totalglobali Deklara tem Insanli Haki kupul komun cele fe dadal tas moy demo ji moy nasyon, celki moy person ji moy organo de sosyaltim, fe na kostante jui hin deklara, har alim ji eskolya, juhudi na frongi ehtiram hin haki ji huruya, ji har darajeli kadam kuto iji nasyonli ji intrenasyonli, na yakingi otosu moyli ji fatoli swikara ji folo, egal intre demo de Membroli Dexa, kupul intre demo de teritori bax otosu jurisdiksyon.

• Mono 1

Moy insan xencu huru ji egal fe sungen ji haki. Ete hare rasona ji yoxin, ji ete ingay na sogo konduta fol ruho fe sodarya.

• Mono 2

Moy haki ji huruya kuto bedingya in hin deklara deya moy insan, wal he banpul aloyagi, kama fol rasa, pifuli kolor, jensi, basa, dini, politili or alo ijen, nasyonli or sosyal asel, kam ekonomili, xenculi or alo jotay. Maxpul, nil aloyagi am befale fe basi de politili, jurisdiksyonli or intrenasyonli daraje de dexa or teritori, el kuto den person deya, kama to ikawkal, baxya jawgutimya, nenseli krasiane, kam baxya he alo limitexey fe soberenya.

• Mono 3

Moyte haki jiwa, huruya ji personli anjenya.

• Mono 4

Nilte am bewoju in gulamya or servimusya; gulamya ji gulamli xogyo am beposizin fe moy sesu tipo.

• Mono 5

Nilte am suferi xikenje nor kruel, burinsanli or sungenkal doyday or seza.

• Mono 6

Moyte haki na beswikara kupul person fe oko de lega moyloka.

• Mono 7

Moyte egal fe oko de lega, ji moyte haki, wal diskrimin, egal legali garde. Moyte haki egal garde anti he ban diskrimin kuto antigi hin deklara, ji anti he ban provoka cel denpul diskrimin.

• Mono 8

Moyte haki efetopul xuli fal kompeten nasyonli hukimutim kos fale kuto antigi basili haki kuto gibedo tas te fal krasiamen or lega.

• Mono 9

Nilte am suferi sebakal aresto, poshurugi or exdexagi.

• Mono 10

Moyte haki, har pule egalya, adil ji demoli saypan fal ikawkal ji tarafkal hukimutim, cel na karar tesu haki ji wajibu, ji he ban krimenli iteham anti te.

• Mono 11

1. Moyte kute itehamdo kos sezabel krimen haki na bejadin yozaykal finfe na bejenmin yozaypul fol lega in demoli saypan, in kuto te le taslim moy garanti kuto hajado cel sesu bawey.
2. Nilte am bejadin yozaypul fe he ban sezabel krimen kos fale or nenfale kuto le no bawhamgi sezabel krimen, fol nasyonli or intrenasyonli lega, kuwatu to le beokurgi. Maxmo bala seza am pia no begibe kom dento kuto aplikabel kuwatu sezabel krimen le beokurgi.

• Mono 12

Nilte am suferi sebakal intreata fe sesu privatoya, famil, ogar or posta, nor atake anti sesu xaref or reputa. Moyte haki legali garde anti denpul intreata or atake.

• Mono 13

1. Moyte haki na huru harkacu ji ogar fe inya de byen de moy dexa.
2. Moyte haki na exidi he ban dexa, fe inklusi fe suli to, ji na ruata cel sesu dexa.

• Mono 14

1. Moyte haki na peti ji na taslim in alo dexa binan of bohay.
2. Hin haki no celvokabel fe kaso fe hukimuli bohay kuto awtenti asel of nenpolitili krimen or of fale kuto antipul fe cele ji principi de Uncudo Nasyon.

• Mono 15

1. Moyte haki nasyonya.
2. Tas nilte ren am sebakal awcudu tesu nasyonya nor walugi haki na alogi tesu nasyonya.

• Mono 16

1. Femixu ji manixu, wal he ban limitexey kos rasa, nasyonya or dini, haki na gamicu ji xoru famil. Ete hare egal haki fe gamicu, dur gamiya ji fe posgamicu.
2. Gamicu am okur sol fol huru ji pule dongi de nyatune gamili duayen.
3. Famil is naturali ji basili grupoli unxey de sosyaltim, ji te haki na taslim garde fal sosyaltim ji dexa.

• Mono 17

1. Moyte haki na suya malaki, iji solo ji fe asosya ton alote.
2. Tas nilte ren am sebakal awcudu tesu malaki.

• Mono 18

Moyte haki huruya fe fikir, yoxin ji dini; hin haki inklusi huruya na alogi sesu dini or imanu, ji huruya na solo or in komuntim ton alote, ji demoli or privato, vyata sesu dini or imanu har alim, pratika, ibada ji jaxne.

• Mono 19

Moyte haki huruya fe ijen ji vyata; hin haki inklusi huruya na hare ijen wal intreata fal alote, ji na peti, taslim ji haregi informe ji idey daw he ban medya ji wal muhimya tem dexali byen.

• Mono 20

1. Moyte haki huruya fe xantipul tonata ji asosya.
2. Nilte am bemusigi na deya asosyatim.

• Mono 21

1. Moyte haki na rol in krasi sesu dexa, oro jinji or har hurumo seletido wakilyen.
2. Moyte haki egal celidi demoli servi in sesu dexa.
3. Wole de demo am is basi de awtorita de krasitim; hin wole am bevyata har watumonli ji awtenti tupyoli seleti kuto am okur har moyli ji egal tupyoli haki, ji har sirili tupyo or egaljacipul proceso fe huru tupyo.

• Mono 22

Moyte, kupul membro de sosyaltim, haki sosyal anjenya ji, har nasyonli juhudi ji intrenasyonli tonaksyon ji fe dongi ton organisa ji resurso de moy nasyon, moyte haki pia realgi den ekonomili, sosyal ji kulturali haki kuto beharemus cel tesu sungen ji cel huru evolu tesu personya.

• Mono 23

1. Moyte haki ergo, huru seleti sesu ergoxey, adil ji propul ergoli halu ji pia garde anti walergo.
2. Moyte, wal he ban diskrimin, haki egal paya por egal ergo.
3. Moyte kute ergo haki adil ji propul bocan kuto am yakingi, tas seli te ji tesu famil, sonzay kuto laye fe insanli sungen, ji kuto am bebucun, fol haja, alo resurso fe sosyal garde.
4. Moyte haki na organisa ji na membrocu in ergoli asosyatim cel na garde sesu muhimxey.

• Mono 24

Moyte haki rahatu ji huru watu, fe inklusi fe rasonapul limitexey fe ergoli satu ji watumonli jaxneli dina ton paya.

• Mono 25

1. Moyte haki jiwali jotay kuto kufi cel sehaya ji bonjotay de seli te ji de tesu famil, fe inklusi fe yengyan, lebas, ogardom, medicili jawgu ji hajado sosyal servi. Moyte haki pia anjenya fe okur fe walergo, bimarya, walabil, gwafuya, lawoya or alo sonxi fe jiwali resurso kos halu ex sesu kowa.
2. Matreya ji niniya hakigi espesyal jawgu ji sahay. Moy nini, kama ete xencu in kam ex gamiya, am taslim sama sosyal garde.

• Mono 26

1. Moyte haki eskolya. Eskolya am kimakal, minimum fe genoli ji basili fase. Genoli eskolya am okurmus. Teknikali ji profesyonli eskolya am umumimo harebel, ji maxmo gao eskolya egalmo harebel tas moyte fol layeya.
2. Eskolya am cele na pule evolu insanli personya ji na balagi ehtiram insanli haki ji basili huruya. To am xunjangi aham, tahamul ji dosteya intre moy nasyon, rasali ji dinili grupo, ji am frongi aksyon fal Uncudo Nasyon pro hifazi xanti.
3. Atre haki fe unyum turno na seleti tipo fe eskolya kuto am begibe tas tesu bete.

• Mono 27

1. Moyte haki na huru rol in kulturali jiwa de komuntim, na furaha arte ji na rol in syensili frongi ji tosu fayda.
2. Moyte haki garde doduli ji materyal muhimxey kuto resulta of he ban syensili, literaturli or arteli produsi el kuto te le krea.

• Mono 28

Moyte haki sosyal ji intrenasyonli ordenu in kuto haki ji huruya kuto bedingya in hin deklara abil na pule berealgi.

• Mono 29

1. Moyte hare musi tas komuntim, sol in kuto te abil na huru ji pule evolu sesu personya.
2. Fe aplika fe sesu haki ji huruya, moyte am bebaxplasi sol fe den limitexey kuto legali beestabli sol har cele na yakingi ingaypul swikara ji ehtiram haki ji huruya de alote ji na trutigi adil xucyo fe dodu, demoli ordenu ji umumi bonjiwa in demokrasli sosyaltim.
3. Hin plu haki ji huruya fe nil kaso aplikabel antipul fe cele ji principi de Uncudo Nasyon.

• Mono 30

Nilto in hin deklara am betafasir kupul implika ki he ban nasyon, grupo or person hare he ban haki na rol fe he ban aksyonya or na okurgi he ban fale kuto cele na destrui he banto of haki ji huruya kuto bedingya in hinto.

Exli bindetul

• TDIH fe Globasa